Waarom ik ‘wit’ ben en niet ‘blank’
In verschillende bekende media zoals de NOS, de Volkskrant en Trouw wordt sinds een paar jaar bewust gekozen voor het woord ‘wit’ in plaats van ‘blank’ als ze mensen met een huidskleur als die van mij omschrijven. Dit komt natuurlijk niet uit het niets. Kranten en andere nieuwsbrengers rapporteren voornamelijk wat zij zien gebeuren in de samenleving en kunnen in tijden van (taal)transitie een keus maken om te laten zien waar zij achter staan. Ze kunnen daarmee ook een versterkende, normaliserende werking hebben. Het woord ‘wit’ roept nogal wat reacties op bij veel (witte) mensen. Want wat is er nu eigenlijk mis met het woord ‘blank’? En ik ben toch helemaal niet wit?
Wat is er mis met het woord ‘blank’?
Met het woord ‘blank’ is niks mis. Tenminste, als je het gebruikt in de juiste setting. Er is bijvoorbeeld blanke was om je meubels mee in te wrijven. Deze was is doorzichtig, kleurloos. Als je naar een kleurenwaaier van de Gamma-verfafdeling kijkt, zul je de kleur ‘blank’ niet ontdekken, behalve in de afdeling “lak” of “beits” wellicht. Blank betekent namelijk kleurloos, neutraal, doorzichtig.
De Van Dale omschrijft het woord ‘blank’ naast ‘helderwit’ (als in: de blanke sneeuw) ook als ‘onbeschreven, onbedrukt’, ‘niet gekleurd’ en ‘onder water staand’. Dat laatste is nu even niet relevant; als je huis blank staat moet je een loodgieter bellen en vooral geen tekstschrijver.
Qua letterlijke betekenis is het woord ‘blank’ dus helemaal niet passend om mijn huid mee te omschrijven. Ik ben niet doorzichtig, kleurloos of neutraal. En ook niet zo helderwit als sneeuw.
Ben ik blank?
Er zitten altijd twee soorten betekenissen aan een woord: de letterlijke (denotatie) en figuurlijke, overdrachtelijke betekenis, oftewel de connotatie. Dat laatste is de ‘lading’ van een woord, die soms afwijkt van de letterlijke betekenis. En daar komen we bij het woord ‘blank’ in spannend vaarwater. In de geschiedenis is het namelijk zo gelopen dat wij onze huidskleur ‘blank’ zijn gaan noemen, en dat dat ook een positievere connotatie had in vergelijking met de huidskleur van zwarte of bruine mensen. Die noemden we ook wel neerbuigend het n-woord, dat ik niet meer uitschrijf of -spreek.
Al in de dertiende eeuw werd het woord blank én wit in de Nederlandse taal gebruikt als huidskleur, en dat was dan meteen ook het schoonheidsideaal. Hoe witter, hoe mooier. Witte of blanke mensen werden in de eeuwen die volgden als mooier, slimmer en beter ontwikkeld gezien dan mensen van kleur, waar we door het reizen en ontdekken van de wereld mee in aanraking kwamen.
Dat wij, in het witte deel van de wereld, dit tóen zo zagen, is wellicht nog begrijpelijk. Onbekend maakt onbemind. Maar door middel van het kolonialisme werd er een wel heel ver ontwikkeld systeem doorgevoerd waarmee tot in de kleinste hoekjes van de wereld een ideaal doordrong van witte superioriteit. Van Urk tot aan Mumbai wordt een witte huid nog steeds als mooier gezien. Inmiddels bekend… maar nog steeds onbemind.
Zoals je ziet is ‘blank’ dus geen objectieve, neutrale term, maar een term die tot stand kwam in verhouding tot ‘de ander’. Wij, blanke mensen, waren de norm. Dus wij waren neutraal. Kleurloos. Niet gekleurd. En ook: mooi, schoon.
Als je meer over kolonialisme, racisme en witte superioriteit wil lezen en niet weet waar te beginnen, heb ik nog wel wat tips voor je. Maar in ieder geval is de betekenis van het woord ‘blank’ wat mij betreft al lang niet meer van toepassing op mijn huidskleur. Inmiddels weten we dat wij, witte mensen, niet ‘de norm’ zijn. We zijn niet eens een meerderheid, wereldwijd gezien. Verre van, zelfs. We zijn slechts één van de vele kleuren in het kleurenspectrum.
Maar ik ben toch helemaal niet wit?
Als ik mijn eigen huidskleur zou moeten omschrijven, zou ik eerder lichtroze zeggen. In de zomer: donkerroze, met sproeten. En als ik geluk heb komt er een lichtbruine gloed overheen. Er zijn maar weinig mensen écht wit, net als dat er maar weinig mensen écht zwart zijn. Waarom zou ik mijzelf dan toch als ‘wit’ omschrijven?
1. Gelijkwaardige taal
Ten eerste is wit net als zwart een kleur. Door mensen ‘wit’ te noemen in plaats van ‘blank’ zet je ze dus in het kleurenspectrum: van wit naar zwart, met alles daartussenin. Alle kleuren van de regenboog doen mee. ‘Blank’ zou als een andere categorie daarbuiten staan, alsof we niet meedoen met de huidskleurenregenboog. Wit en zwart zijn dus gelijkwaardige termen, voor gelijkwaardige mensen.
Veel mensen ervaren weerstand om zichzelf ‘wit’ te noemen. Het betekent namelijk dat je jezelf als wit persoon op één lijn zet met alle andere mensen; en dus inziet dat jouw positie anders was/is dan die van anders gekleurde mensen. Oók al had je dat niet zo bedoeld of gewild. Door bewust die stap te zetten erken je dat ‘wit’ ook een kleur is en dat ook jij je geschiedenis en cultuur met je meedraagt.
2. Wit en Zwart zijn meer dan kleuren
Zwart zijn betekent in deze wereld niet alleen maar ‘een donkere huidskleur hebben’. Het draagt een gedeelde geschiedenis met zich mee, cultuur, stijl, kleding, haardracht, maatschappelijke posities, kansen, risico’s, imago, trauma’s, vooroordelen, etc. Dit is de reden dat sommige media Zwart met een hoofdletter schrijven, omdat het aangeeft dat het een groep mensen met gedeelde identiteit en geschiedenis is, en niet alleen een kleur. De kleur zwart wordt nog steeds met kleine letter geschreven, maar Zwarte mensen worden door o.a. de New York Times inmiddels dus erkend als een bevolkingsgroep, met hoofdletter. Dit is vergelijkbaar met Joden, die ook die status hebben.
Heeft ‘wit zijn’ dan ook zo’n brede betekenis? Jazeker. Wit zijn betekent niet alleen dat je in de zon eerder rood dan bruin wordt. Dat je haar stijl, golvend, blond, bruin of zwart kan zijn, dat je ogen blauw, groen of bruin kunnen zijn. Het draagt ook een geschiedenis met zich mee, maar we worden niet als één bevolkingsgroep gezien. We hebben verschillende culturen, stijlen, kleding, talen, maatschappelijke posities, kansen, risico’s, imago’s, trauma’s, vooroordelen, etc. We zijn niet, zoals Zwarte mensen, een bevolkingsgroep die gedurende de geschiedenis wereldwijd gediscrimineerd werd en wordt. Daarbij zijn er enge types die de witte superioriteit nog steeds hoog in het vaandel hebben, die ‘witte mensen’ graag met hoofdletter zien. Voorlopig gaan we hier dus niet aan beginnen.
Een woord kan een context oproepen, een intentie versterken of teniet doen. En dát is de kracht van woorden.
Is het wel nodig om het over kleur te hebben?
Vaak is het helemaal niet nodig om iemands kleur te benoemen, evenmin als andere uiterlijke kenmerken. Maar als je iemands uiterlijk wil omschrijven, dan is iemands huidskleur wel een opvallend gegeven. Is iemand wit, zwart of bruin? Of misschien meer roze of beige? Niemand is kleurloos, neutraal of blank. Door ‘wit’ en ‘Zwart’ te gebruiken laat je weten: ik ben me bewust van iemands kleur en de bredere betekenis ervan. Want enerzijds is het ‘maar’ een kleur, anderzijds heeft het nog zó veel impact op iemands leven.
It’s up to you
Ik ben niet van de taalpolitie en gelukkig bestaat die ook niet. Grote kans dat je ontdekt dat een woord dat je al jarenlang gebruikt, zoals ‘blank’, ineens niet inclusief of passend en zelfs kwetsend blijkt. Je had dit waarschijnlijk nooit zo bedoeld of geweten. Nu je weet dat een woord naast een letterlijke betekenis ook een connotatie (overdrachtelijke lading) heeft, is het goed hier bij stil te staan. Aan jou de keus: wil je gebruikmaken van een woord dat verwijst naar koloniale verhoudingen of liever van een woord dat gelijkwaardigheid in de hand werkt? 😉
Ben je benieuwd naar de kracht van taal en de mogelijkheden van inclusief taalgebruik? Voeg me gerust toe op LinkedIn (en stuur er dan even een berichtje bij) om me te volgen. Neem gerust contact op als je vragen hebt! Vind je deze blog prettig lezen, heb je wat geleerd en wil je ook dat jouw boodschap je lezer raakt? Als tekstschrijver help ik graag ondernemers en communicatie-afdelingen van organisaties bij het schrijven en redigeren van toegankelijke teksten. Mét oog voor inclusie natuurlijk.
Interessante blog? Deel het gerust. Vind ik leuk, en wie weet beantwoordt het ook de vragen van iemand uit jouw netwerk.
Bronnen:
Huidbleken, een miljardenbusiness die maar blijft groeien (dekanttekening.nl)
Geschiedenis en herkomst van de term ‘blank’ | Historiek
Waarom de witte mens niet blank is | Doorbraak.eu
Waarom we niet meer blank zeggen maar wit | Punt. (avans.nl)
https://joop.bnnvara.nl/opinies/waarom-witte-mensen-niet-meer-blank-zijn
Waarom het n-woord nog voluit in de krant staat – OneWorld
Blank of wit: een taalstrijd met een politieke ondertoon | Nieuwsuur (nos.nl)
Een goed artikel is altijd non partijdig, zodat de lezer zijn eigen mening kan vormen. Mijn mening over dit artikel spreekt dus voor zich. Jezelf wit/zwart noemen is voor veel mensen niet moeilijk omdat je ineens toegeeft dat je ‘buiten de regenboog viel’. Het is moeilijk omdat er veel mensen zich nooit hebben geïdentificeerd met blank of n-, mensen die afkomsten niet een slechte benaming gaven. Mensen die iedereen als gelijk beschouwden worden geforceerd om gepolariseerd mensen wit of zwart te noemen. Door mensen zwart of wit te noemen worden alle afkomsten onbelangrijk, is iedereen die niet ‘wit’ is dan zwart? De mens is veel diverser, veel rijker dan gewoon wit of zwart. Dat het oude systeem ‘duidelijk’ niet werkte betekent niet dat wij de termen moeten vervangen met polariserende termen die nog net zo, misschien wel ongezonder zijn voor onze maatschappij. Voor zover inclusief taalgebruik.
Beste M.B., dankjewel voor de moeite om hierop te reageren. Ten eerste ben ik het niet met je eens dat een goed artikel altijd onpartijdig zou moeten zijn. Hoe kom je daarbij? Dit is mijn website en mijn blog, en daarin neem ik heel duidelijk stelling in. Namelijk tegen racisme en andere vormen van onderdrukking en onrecht. Ik beschrijf hier manieren waarop je hier met taal aan bij kunt dragen. Ook wordt er niemand gedwongen om welke woorden dan ook te gebruiken. Dat je niet (bewust) racistisch bent helpt weinig als je verbetering wil. Alleen actief antiracistisch gedrag en taalgebruik draagt een steentje bij. Aan iedereen is de keus vrij daarvoor te kiezen.
Daarnaast schrijf ik nergens dat iedereen die niet wit is, dan maar zwart is. Ik ben het met je eens dat de mensheid erg divers is. Er zijn ontzettend veel tinten huidskleur, van spierwit tot pikzwart. Er is niets mis met benoemen van kleur (wit, roze, beige, bruin, zwart); mijn punt is vooral dat ‘blank’ geen kleur is. En als je het hebt over afkomst of geschiedenis, dan is het wel van belang om witte mensen en Zwarte mensen te benoemen. In het Engels (Amerikaans) is het gebruikelijk om het daarnaast over BIPOC te hebben (Black, Indiginous en People of Color) en bij gebrek aan een goede Nederlandse term voor niet-Zwarte en niet-witte mensen wordt vaak gesproken over “mensen van kleur”.
Ik hoop dat ik je hiermee wat verder op weg heb geholpen in het ontdekken van inclusief taalgebruik. Succes!
De eerste keer dat ik de term wit hoorde moest ik eerlijk gezegd wel ff wennen. Maar nu vind ik het eigenlijk wel een mooie introductie. Gelijktijdig met de term wit werd ook de omschrijving lichte huidskleur gebruikt. Dat is blijkbaar de nieuwe benaming voor licht getint. De omschrijving wit geeft aan dat het een voorheen als autochtoon omschreven persoon betreft. Is iemand wit, dan weet je nu dat er een persoon bedoeld wordt die zijn wortels al generaties lang in Nederland heeft. Dat is weliswaar niet hetgene waarom de term wit werd geïntroduceerd, maar het zorgt wel voor het thans mogelijke onderscheidingsvermogen dat voorheen een stuk moeilijker was.